FÆDRELANDSSANGE er tittelen på eit lite songhefte Kyrkje- og undervisningsdepartementet gav ut hausten 1906, og i ny utgåve 1914. Heftet inneheld 11 songar. Siktemålet var at skuleborna skulle læra eit utval «fædrelandssange» utanåt og til same tone. Skulestyret i Vik hadde Fædrelandssange på saklista i eit møte våren 1907, og lærar Olav Linde, Vik, såg nærare på songheftet i foredrag på årsmøtet til Sogns lærarlag i 1908.
Jens Høgheim (1817-1886) frå Fresvik blir i folkemusikkhistoria oftast nemnd for Jens Fresvik eller «Skrangle-Jens», og ulike kjelder vitnar om at han var ein sentral tradisjonsberar for hardingfelespelet i Sogn. Over 200 år etter han vart fødd, er slåttane han lærde vekk framleis i bruk blant både yngre og eldre spelemenn.
I 2017 er det 130 år sidan kulturpersonlegdomen Kristoffer Teige (1887-1967) vart fødd, og 50 år sidan han fekk Kongens fortenestemedalje i sølv.
St. Thomasklokkkene på Filefjell er namnet på ein av våre mest kjende og kjære slåttar, og ofte blir den nemnd som perla blant lyarslåttane. Spelemenn har gjennom generasjonar forma slåtten på ulike måtar, og i dag finst difor det ei rekkje ulike variantar av slåtten.
Per Sandnes (1858-1945) er ei sentral kjelde for folkemusikken i Lærdal, og ein av få hardingfelespelarar det er dokumentert musikk etter i dette området. I tillegg til å vere spelemann, var han også ein mangesyslar med yrke som felemakar og båtbyggjar, urmakar, og smed.
Sjur Hesjevoll (1914 - 1994) var ein framifrå hardingfelespelar frå Jostedalen, og ein av dei viktigaste spelemennene i dette området på 1900-talet.
"Når det gjeld slåttane i Sunnfjord er dei gjerne noko stutte, men rytmisk, karakteristisk og tonefriske; stundom naive, men jamnt friskdæmde og humørfyllte."
Hardingfelespelemann Nils Furnes (1901-1990) kom frå Bygstad i Gauler, men var busett i Bergen.
Hardingfelepelemannen Knut L. Sandal (1913-1964) frå Jølster var busett i Bergen, og lydinnspelingar vitnar om ein flott ambassadør for det særmerkte slåttespelet i Jølster.
Spelemann frå Viksdalen, busett i Førde, med alderdomelege hardingfeleslåttar og svingande dansespel.
Spelemannen Anders Sagen (1829-1922) er ei viktig kjelde for hardingfelespelet i Sogn, og musikken hans er framleis i bruk blant dagens utøvarar.
Spelemann og kulturpersonlegdom (1888-1963) frå Nessane i Balestrand.
Sigurd Eldegard (1893-1963) frå Årdal var ein av dei fremste spelemennene i Sogn på 1900-talet.
Skodespelaren Alfred Maurstad (1896-1967) vart fødd og voks opp på Bryggja i Ytre Nordfjord. Barndomsheimen hans på småbruket Tuftene ligg i skråninga ned mot Maurstadvika. Det er i privat eige og ikkje ope for ålmenta. Arthur Klæboe var på vitjing på Tuftene i 1966 for å laga eit radiointervju med Maurstad.
Claus Frimann var både prest og diktar. Gjennom oppveksten sin i Selje lærde han fiskaryrket og sjøen å kjenne, og seinare i livet henta han både inspirasjon i diktinga si og ein stor del av inntektene sine nettopp frå sjøen.
Anna Stang (1899-1996) er ein fin representant for songtradisjonen i ytre Sunnfjord. Ho hadde eit allsidig repertoar som femnde om både slåttestev, gjetarviser og religiøse folketonar.
Jon Rosenlid (1891-1974) var frå Fjelli i Nordfjord, men budde mesteparten av tida i Bergen. Han er kjend for drivande dansespel og for mange gode slåttekomposisjonar. Han var ein av dei første som tok i bruk hardingfela i Nordfjord.
Lars Hjellbakk (1889-1976) var gardbrukar, felemakar, treskjerar, spelemann og slåttediktar frå Hornindal. Han har vore den sentrale tradisjonsberaren av folkemusikk i Hornindal den seinare tida.
Anders Reed (1849-1924) var frå Breim og var meisterspelemann på vanleg fele. Han var i si tid den mest nytta spelemann i bryllaup og ved andre høve, og spela i meir enn 300 bryllaup i Nordfjordbygdene.
Anders Viken (1898-1977) var spelemann og komponist frå Jølster, og komponerte kring 500 slåttar. Han fekk òg utvikla ei hardingfele som fekk namnet Idealfela, - ein kombinasjon mellom hardingfele og vanleg fele.
I 1905 vart Norge eit heilt fritt og sjølvstendig land. Unionen med Sverige vart oppløyst ved Stortinget sitt vedtak 7. juni. Målrørsla var drivkraft i nasjonal vokster og arbeid for norsk sjølvstende. Denne artikkelen handlar om ei stor og viktig hending i framvoksteren av nynorsk - i 1905.
I 1905 vart Norge eit heilt fritt og sjølvstendig land. Unionen med Sverige vart oppløyst ved Stortinget sitt vedtak 7. juni. Denne artikkelen omhandlar musikklivet i Sogn og Fjordane kring 1905.
Johannes Haarklou (1847 - 1925) vann seg ein framståande posisjon i norsk musikkliv i perioden 1880 - 1925. Han var komponist, musikkmeldar, organist og dirigent. Men han kom i skuggen av sine store samtidige, Grieg, Svendsen og Sinding. Mange av komposisjonane hans har vorte gløymde i arkiva.
«I dag er det Lars Hjellbakk vi heidrar for at han ved sitt virke både har teke vare på tradisjon og sjølvskapt musikk som bind gammalt og nytt saman til levande vitnemål om honndølenes tonekunst. Monumentet her skal vitna om dette. La duken falle.» Med desse orda slutta Rolf Myklebust avdukingstalen sin då minnesteinen over Lars Hjelbakk vart avduka, laurdag 5. juli 1978.
Tysdag 2. desember 1958 var stor jubileumsdag i Sogn og Fjordane. Fylkesbaatane runda 100 år. Kongen kom, og forfattaren Jakob Sande hadde laga jubileumssong. «Jakob Sandes kjærleik til sjøen og havet gjorde han til eit naturleg val av festdiktar», skriv Ove Eide i Jakob Sande-biografien 2006. Forfattarhonoraret var nokså spesielt.
DS «Nordfjord» har tilknytning til Sogn og Fjordane, både ved namnet og ved lang fartstid i Sogn og Fjordane-farvatn. I om lag 50 år gjekk «Nordfjord» i rute mellom Møre og Romsdal og Bergen. Ruta hadde fleire stoppestader på Sogn og Fjordane-kysten. Då båten runda 75 år i 1940, vanka det minnedikt; "Gamle Nordfjord". «- fire tusen gonger forbi Statt - » står det i eit av versa.
Claus Frimann (1746-1829) vart fødd i Selje. Her voks han opp som eldstemann av fire brør på prestegarden. Dikting og prestegjerning gjekk hand i hand og var viktige ingrediensar i livet hans. Han døydde i Davik etter meir enn 50 år som prest for folket sitt.
Onsdag 26. august 1612 stod Slaget ved Kringen i Gudbrandsdalen. Bønder ”fra Vaage, Lessøe og Lom” knuste eit skotsk ekspedisjonskorps av leigesoldatar på veg til Sverige. Hendinga hadde stor plass i Noregssoga i meir enn 350 år. Til 300 årsmarkeringa i 1912 skreiv oberst Henrik Angell, fødd i Luster, boka "Skotteferdi. Eit 300-aarsminne".
Jonsokaftan 1998 vart tonekunstnaren Anders Viken heidra med minnestein. Det var Jølster kommune som på denne måten ønskte å markera hundreårsminnet for Anders Vikens fødsel. Minnesteinen står på plassen framfor Skei Hotell.
Ragnar Vigdal er mest kjend som folkesongar og som berar av det gamle lekfolket sin songtradisjon. Han representerer tradisjonen etter Hans Nielsen Hauge og Haugerørsla, som tidleg voks seg sterk i indre Sogn.
Nordlandspresten Petter Dass er den ruvande skikkelsen i norsk salmedikting på 1600-talet. To vestlands-kvinner er mellom dei andre som skreiv salmar på denne tida. Den eine er Dorothea Engelbretsdotter Hardenback i Bergen, den andre Ingeborg Andersdotter Grytten i Sunnfjord. Dei levde på same tida og dei må ha kjent til kvarandre.
Ved opninga av fylkestinget 10. og 11. desember 2007 tok representanten Heidi Kathrin Osland (SV) opp skikken med å opna kvart fylkesting med fedrelandssalmen. Ho ba om at praksisen vert endra. Fleire tok til motmæle. Jostein Kvalsvik (Frp) lova kamp om dette verkeleg skulle bli eit forslag til avrøysting. - Dei trykte fylkestingsforhandlingane seier noko om tradisjonen med song og fedrelandssalmen ved opninga av fylkestinga.