Smør er primært noko konkret – og til alle tider har det vore verdifull mat. I middelalderen var smør betalingsmiddel, oftast vart skyld og skattar betalte i smør (målt i laupar). Men i stadnamn blir ordet gjerne brukt i overført tyding - for å seie noko positivt og rosande om staden.
Ortnevik kyrkje er ei langkyrkje i tre som står i bygda Ortnevik, på sørsida av Sognefjorden i Høyanger kommune. Kyrkja, som har 292 sitjeplassar, vart vigsla i 1925. Arkitekt var Lars Norevik, som budde i bygda. Ortnevik kyrkje hadde status som kapell fram til 1. januar 1997. Då vart kyrkjesokna i Lavik prestegjeld omorganisert, og Bjordal og Ortnevik sokn skipa.
Etter å ha blitt flytta i alle fall fire gonger, har den gamle Liastova på Befringsstøylen vorte nytta som hytte sidan 1936.
I Oldedalen renn det mange elvar ned dei bratte fjellsidene. Om sommaren gjer synet av desse fossande elvane stort inntrykk på turistane. Då har elvane spesielt stor vassføring, for dei kjem frå brear som smeltar – frå brearmar til Myklebustbreen i vest og Jostedalsbreen i aust og sør. Frå den flate dalen ser ein og kanten på fleire av breane, og elvane og fossane fyller dalen med sus og brus.
I Endredalen på Vikafjellet er det bygd ei kjempedemning av stein. Denne demninga vart bygd under kraftutbygginga på Vikafjellet i åra 1962-73. I daglegtale er namnet Endredalsdemninga nytta, men rett namn er Muravassdemninga.
Om lag hundre meter søraust for Stedje kyrkje i Sogndal står ein 189 cm høg og 39 cm brei runestein. Truleg vart den sett her ein gong i mellomalderen.
Vikastøylen ligg fint til ved Rambergvatnet i ei høgd på ca. 420 m o.h. Dette var sommarstølen til bruk nr. 5, 6, 8 og 15 på garden Eimhjellen. Her er fire sel, godt i orden. To fjøs er under utbetring. Vidare har bruk 6 restaurert ei svært gamal høylade. Kyrne beita også på Liane, på andre sida av vatnet, eit par dagar i veka. Dei måtte då symje fram og attende over eit sund. Stølen hadde òg gode slåttemarker. Det viser rydningsrøysane omkring. Stølen var i bruk til ut i 1970-åra.
Utvik kyrkje er ei langkyrkje i tre som står i bygda Utvik i Stryn kommune. Kyrkja, som har 350 sitjeplassar, vart vigsla 29. november 1840. Ho er bygd etter arkitekt Hans Ditlev Franciscus Linstow sine typeteikningar. Utvik kyrkje er soknekyrkje for Utvik sokn i Innvik prestegjeld.
På Borgund i Lærdal kommune står Borgund stavkyrkje. Kyrkja skal vera bygd kring 1150 og vert rekna som den best ivaretekne av alle stavkyrkjene i Norge. Fortidsminneforeininga overtok kyrkja i samband med bygginga av ny kyrkje for Borgund sokn. Ho er den mest besøkte stavkyrkja i landet. Det er planar om å byggja eit besøkssenter her, til avlastning for den gamle kyrkja.
Sommaren 1947 var eit stort reisefølgje av amerikanarar på vitjing i Nordfjord. Firda Ungdomslag skipa til ei "norsk-amerikansk" stemne i Gloppen søndag 13. juli. Amerikanarane hadde med seg eit bilete av ein utvandrar frå Gloppen, husmannssonen Lars Monsson Gimmestad (1868-1941) som vart professor i Amerika.
Bernt A. Fosnes frå Stryn utvandra til Amerika i 1910. I eit brev heim til Stryn i 1917 fortel han at det er innført tvungen verneplikt og at han ventar på å verta innkalla. Eitt år seinare, den 30. november 1918, kunne Fjordenes Blad melda at Bernt Fosnes hadde falle i krigen. Han ligg gravlagd på ein amerikansk krigskyrkjegard i Frankrike.
Ei natt i november 1908 var uvedkomande på ferde i ekspedisjonsbygningen til Fylkesbaatane i Bergen. Innbrotsjuven var i full gang med å sprengja eit pengeskåp då ei vaskekone kom på jobb grytidleg og ramla med bøttene sine. Han kom seg unna, men politiet sine mistankar gjekk i ei heilt bestemt retning. «Sogns Tidende» (Sogndal) hadde to oppslag om saka. Nedanfor er oppslaga attgjevne - i nyare målform og med mellomtitlar.
Hjalmar Christensen var kulturkritikar og forfattar frå Førde. Han utfalda størst aktivitet i hovudstaden, men heldt ved like sine røter til heimbygda livet ut. Miljøet til embetsmannsfamiliane og bondekulturen i Sunnfjord går att i forfattarskapen hans.
I 1905 vart Norge eit heilt fritt og sjølvstendig land. Unionen med Sverige vart oppløyst ved Stortinget sitt vedtak 7. juni. Denne artikkelen handlar om to arbeid av bilethoggaren Anders Svor, - ei byste av Christian Michelsen i bronse og eit portrett av Oscar II i tre, - begge i Svormuseet i Hornindal.
Mange i Ytre Sogn kjenner sogene om det spanske skipet som for lenge sidan skal ha drive inn til Norevikane i Høyanger kommune. Fleire av sjøfolka skal ha slege seg ned i grenda, og vart etter kvart ein del av bygdefolket. Mange reknar enno anene sine frå desse sjøfolka. Kanskje var det også kvinner med?