Det gjekk hardt føre seg i Sogndal sommaren 1184. Kong Sverre og birkebeinarane hans kom på besøk for å krevja bot for at sogndølene hadde drepe sysselmannen hans eit halvt års tid i førevegen. Då dei nekta, svara Sverre med å svi av alle gardane oppover frå Sogndalsfjøra. Det var borgarkrig i landet. Fleire kongsemne konkurrerte om makta. Kong Magnus Erlingsson kom uforvarande på birkebeinarkongen, og det kom til kamp ved Fimreite. På dagen 800 år etter, avduka kong Olav V ein minnestein om sjøslaget.
Nordsida kyrkje er ei arbeidskyrkje i betong som ligg på Roset på nordsida av Nordfjord i Stryn kommune. Kyrkja, som har 220 sitjeplassar, vart vigsla 9. desember 1973 av biskop Per Juvkam. Arkitekt Alf Apelseth frå Ørsta laga teikningane. Fram til 1967 var Nordsida ein del av Innvik sokn i Innvik prestegjeld, men vart då overført til Hornindal. Frå 1. januar 1981 vart Nordsida eige sokn i Hornindal prestegjeld.
Inst i Seljedalen ligg Seljedalsbotnen. Her var det tidlegare støl med godt beite. No er det mykje tilvakse med skog. Det er eit nokså "vilt" område som og er mykje utsett for skreder.
Breistøylen er den stølen Hope, gard nr. 27, har i dag. Den ligg fint til i dalen litt ned for Skilbreidvatnet i ei høgd på ca. 145 m o.h. Dei fleste sela ligg tett samla på ein kolle, fint istandsette og fint rydda i "tunet". Fjøsa ligg meir spreidde. Her er dyrka mark og slåttemarker omkring som framleis vert drivne.
Nede ved elveosen i Maurstadvika står Maurstad Mølle, bygd på slutten av 1800-talet. Bygningen er oppført som stavkonstruksjon på pillarar av naturstein. Det spesielle med Maurstad Mølle er stavkonstruksjonen, og i så måte kan henda den einaste i landet.
Beitelen er eitt av dei fremste kjennemerka i Nærøyfjorden verdsarvområde. Den særmerkte fjelltoppen er òg eit godt utsiktspunkt over fjordsystemet.
Søreidsvårstøylen (Vetlestøylen), som er vår- og hauststøl for Søreide, gnr. 2 i Gloppen, ligg ca. 380 m o.h.
Gråsteinsmurar attåt ein berghammar, grøne bøter ikring, nokre steinar maksla til sides på stranda så færingen kan flyte inntil: Sauekvea var ein viktig stasjon for småfe og folk på garden.
Kveikte vetar var i gamal tid eit varslingssystem for å melde om at fienden var på veg. I ufredstider skulle vetane vere klare til å tennast, og det vart sett ut vetevakter som skulle ha ansvaret for dette.
I andre halvdel av 1800-talet gjekk det føre seg ei storstila oppblomstring av norsk nasjonalkultur og åndsliv, og i brodden for dette stod den tids "raddisar" - målfolk, venstremenn og Jaabæk sine bondevener. To av dei kom frå Holmedal: Ola Bakke og sonen David Bakke.
Baldersteinen er det offisielle namnet på ein nær 8 meter høg bautastein like ved den nye kyrkjegarden i Leikanger. I sitt slag skal han vera ein av dei største i landet. Steinen har opp gjennom åra vore nemnd med fleire namn, og det har vore ulike oppfatningar om alder og opphav. På 1800-talet blei mange kunstnarar fascinert av den gigantiske og gåtefulle bautasteinen.
1.mai 2012 tok NORDLED over ekspressbåtrutene mellom Sogn og Fjordane og Bergen. Fjord1 tapte anbodskonkurransen i 2010. DSD eig 100% i NORLED og alle NORLED-fartøya fører DSD sitt rederiflagg. På ein måte var det DSD som kom til Sogn og Fjordane 1. mai 2012, men Sogn og Fjordane er på ingen måte nytt farvatn for DSD/Stavangerske.
"Meget lovende" står å lesa i ei bergensavis 4. august 1885 om sølvfunn på garden Gjerde i Leikanger. Det hadde vore forsøksdrift og dei hadde sendt inn prøver til universitetet i hovudstaden. Men meir blei det ikkje. Det einaste jordfaste sporet etter gruvedrift ved Henjaelva er ei attgrodd og ikkje lett tilgjengeleg hole ved Lakshøl, ein halv kilometers veg frå sjøen.
Langs kyrkjegardsgjerdet ved Hegge kyrkje i Austre Slidre står eit ti-tals gamle gravminne. Dei er tekne bort frå gravene dei stod på og sette til sides. Eitt av dei skil seg ut frå dei andre på to måtar: a) etternamnet på den døde er eit namn frå Sogn og b) ei innskrift på fotstykket er ikkje råd å sjå. Ho er dekka av gras og torv.
I Vika, inst i Vågen, står eit utkikstårn, ein solid steinvarde bygd kring 1870. Like innafor, og lenger opp på land, står Notanaustet med Notabåten. Naustet er truleg bygt før 1850. Varden vart bygd for at fiskarane kunne sitje der og speide etter fisk som kom inn i den tronge Vika.