I Luster kommune står to minnesteinar over soldatar som var med i grensetraktene mot Sverige i ufredsåra 1807-1814. Den eine står ved Hafslo kyrkje, den andre ved skulen i Solvorn. Begge vart reiste til hundreårsjubileet for Eidsvoll-grunnlova i 1914.
I Hyllestad veks det mykje older. Somme stader er det fullt med utvekstar oppetter stomnane og utover greinene. Lokalt vert desse utvekstene kalla "knuldrar" og kan gi materialar til ulike trearbeid.
Leikanger kyrkje er ei langkyrkje i stein frå om lag 1250. Kyrkja, som har 260 sitjeplassar, vart vigsla 14. november 1872 av biskop Peder Hersleb Graah Birkeland etter ei omfattande ombygging. Ombygginga skjedde etter teikningar av arkitekt Christian Brodtkorp Christie. Leikanger kyrkje er, etter 1999, den einaste kyrkja i Leikanger prestegjeld.
På øya Mousa står ei vel 13 meter høg jernalderborg. Mousa Broch er ein av dei største turistattraksjonane på Shetland. Borga er nemnd i den islandske ættesoga om Egil Skallagrimson. Soga fortel at Bjørn Brynjulvsson frå Aurland budde i borga ein vinter saman med Tora, dotter til hersen Tore i Fjordane. Bjørn hadde bortførd Tora og var etter lovene fredlaus mann.
Det finst over 50 fjell i fylket vårt med namnet Kvitefjellet. Men slike kvite fjell har av og til fått eit meir fantasifullt namn, eit samanlikningsnamn. Eit samanlikningsnamn går som regel på forma, korleis dei ser ut, kva dei liknar på. Men fargen er også viktig. Om vinteren er alle fjell kvite, men når sommaren kjem, og fjelltoppen framleis lyser kvitt av snø og brear, kan fjellet få namn som Skjorta, Bleia, Bjægja, Kåpa eller Duken. Tradisjonelt var desse plagga oftast kvite eller lyse på let. Desse fjella er ganske høge og har ofte evig is like ved toppen, som regel på nordaust-sida. I eit vestlandsk landskap er sørvesten den dominerande vindretninga, nordaust-sida av fjella er le-sida og skuggesida. Der la snøen og breane seg om vinteren.
Omgrepet Aurlandsvangen femner her om eit stort område, tilsvarande Vangen sokn. Dette innbefattar gardane langs fjorden frå Skjerdal til Otternes, samt gardane fram til Vassbygedvatnet. Tradisjonelt har gardane frå Vangen og nordover vore rekna som ei eiga bygd, Utbygdi. Området som her nemnast Aurlandsvangen har ei variert soge som strekk seg langt attende i tid.
Svartavatnet på 1047 moh ligg på vestsida av Henjadalen opp under Kjeringafjellet. Vatnet har utløp til Skuleåni som renn ned Skuledalen til Henjaelvi ved Fivelhola. Det har vore fisk i Svartavatnet sidan 1940. Ein laurdag seint på sommaren det året sleppte Tryggve Rishovd og Andreas Gåserud femti fiskar i vatnet. I 2005 fortalde Rishovd om fiskesleppet.
Staden Vindhella er stoppestad for mange turistar. Her står eit hus med veghistorisk utstilling. Her er oppsett ein minnestein om første bilturisten i dalen og her er dei nedre endepunkta for dei eldgamle vegane Vindhellavegen og Sverrestien. På andre sida av elva syner spor etter ei røyrgate. Men kva slags hus er det?
På kyrkjegarden på Tunga i Høyanger står det eit gravminne som skil seg ut frå dei andre. Det er reist av ungdommar til minne om ein kamerat. Håkon S. Raunehaug omkom i ei ulukke i Årdal berre 19 år gammal.
I den lange veghistoria i Lærdal står året 1793 som viktig. Då var den fyrste køyrevegen for hest og vogn ferdig over Filefjell og gjennom Lærdal. Soldatar, bønder og husmenn, hadde utført arbeidet på tre år.
«Signal frå ein kystkultur» stod som overskrift på Ragnar Skorpen sitt stykke i Firdaposten 24. november 1984. Han reagerte kraftig på at eit gravminne på Kinn kyrkjegard var kassert. Det knytte seg ei tragisk hending til gravminnet, ei drukningsulukke.
Arbeidet med Lotetunnelen (2857 m) byrja i 1959, og var då den lengste planlagde vegtunnelen i Sogn og Fjordane. Utgangspunktet var handboring, men arbeidsstokken i Nordfjord vegavdeling såg for seg ei mekanisk innretning som sparde dei for arbeidet med å halda dei tunge boremaskinene. Saman laga dei den første boreriggen i fylket.
”Den Udvikling vor Dampskibsfart har havt her i Amtet, skyldes for en ikke uvæsentlig Del Kommandør Lous.” Desse orda stod i florøavisa Nordre Bergenhus Amtstidende då Hugo Fredrik Baldvin Lous døydde 16. mars 1899. Kommandør Lous var administrerande direktør i Nordre Bergenhus Amts Dampskibe frå starten i 1858 til 1896. Lous gjekk under namnet Kommandøren. I 1891 vart Kommandøren heidra med namnet på eit nytt skip.
Frå Dale i Luster går ein gammal ferdselsveg opp Dalsdalen og over til Vigdal. Eit kort stykke før høgaste punktet, Storehaug, ligg Bisparøysi. Her er ein stor stein der det er rissa inn bokstavar og tal. JNB skal stå for biskop (J)ohan (N)ordahl (B)run som i 1806 fór framom denne staden og som seinare skulle få namnet Bisparøysi.
Gamle Strynefjellsvegen mellom Grotli og Viderseterkrysset går gjennom eit landskap med mange kulturminne, og ikkje minst er vegen eit eineståande kulturminne i seg sjølv. Vegen er sett på som svært verneverdig og har fått status som turistveg.