Hornindal og bygdene rundt har ein sterk tradisjon når det gjeld kjende, kvinnelege spelemenn. På 1700- og 1800-talet var det ingen andre stader i Noreg med like høg førekomst av kvinnelege felespelarar som i Nordfjord og på Sunnmøre. Mest kjend var Samuline Seljeset (1804-1872) som står bak slåtten «Samulinespringaren».
Musikalsk familie
Samuline Seljeset vart fødd på garden Muldsvor i Hornindal kommune i Nordfjord, på grensa til Sunnmøre. Foreldra var Anders Rasmussen og Anne Olsdatter. Dei var fire sysken, ein gut og tre jenter. Både broren Rasmus og systrene Synneve og Ingeborg spelte fele. Som lita jente fekk Samuline opplæring av den omreisande spelemannen «Blinde-Rasmus», og ho møtte dessutan spelemannen «Loms-Jakup».
Familieliv
10. juli 1825 vart Samuline gift med Elling Andersen, og då gifte ho seg til garden Seljeset, som låg litt lengre ned i dalen. Elling og Samuline fekk ni born, men ikkje alle borna vaks opp. Anne, Malene, Anders Martinus, Oline Laurentze Dortea og Elling Ole Iver var dei som vaks opp.
Historia fortel at Elling vart sur og furten når Samuline steig til hest og reiste på spelferd, for då laut han sjølv sjå etter garden og passe borna.
Hardingfela – djevelens instrument
Ein har ikkje noko eintydig svar på det høge talet kvinnelege spelemenn, men ein kan tydeleg sjå kvifor dette unike miljøet tok slutt. Den pietistiske bølgja som kom på slutten av 1800-talet førte til ei haldningsendring. Det var andre modellar for kva som sømde seg, og det var ikkje lenger akseptert for kvinner å spele fele. Spelemannslivet var knytt til alkohol, og ein ynskte å skåne kvinnene for denne livsstilen. Dei som haldt fram med å spele måtte gjere det i smug.
Etter at Samuline døydde i 1872 kom det ikkje noko ny rekruttering til miljøet. Det gjekk nesten 100 år der menn eine og åleine prega spelemannslivet. Haldningsendringane fekk mykje å seie også for dei mannlege musikarane. Makta såg ein trugsel i fela, musikken og livsbegjæret. Ein såg hardingfela som djevelens instrument, og musikk som noko syndig. Folk vart redde for hardingfela. Mykje av musikklivet på nordvestlandet døydde ut under den religiøse oppvakninga. I den grad musikklivet levde vidare, så vart det vidareført av menn. Dei kvinnelege spelemennene vart tause.
Eit musikalsk ettermæle
Mange kjente spelemenn er etterkommarar etter Samuline Seljeset. Synnøve Hjellbakk Hole og Gunn Gausemel, båe kjend frå gruppa Honndalstausene, er firmenningar. Hjellbakk Hole og Gausemel er tipp tipp tipp oldeborna til Samuline Seljeset. Songaren Elling Seljeset er Gunn Gausemel sin oldefar. Også felespelarane Lars, Andreas, Oskar og Svein Hjellbakk er Samuline Seljeset sine etterkommarar.
