Om Gulbrand Lunde i Norsk Alkunnebok

LUNDE, GULBRAND OSCAR JOHAN (1901-1942), norsk kjemikar og politikar, fødd i Fana. Studerte i Zürich 1920-1921 og i Freiburg 1921-1925, tok tysk doktorgrad 1925 på avhandlinga Studien in der Gallensaurereihe, universitetsstipendiat i kjemi i Oslo 1927-1929, direktør for Hermetikkindustriens Laboratorium i Stavanger 1929-1940. Lunde gjekk sterkt inn for NS, vart medlem i Quislings regjering 9. - 15. april 1940, og kommisarisk statsråd i Kulturdepartementet frå 25. september 1940. Miste livet i ei drukningsulukke utanfor Åndalsnes. Skreiv Kampen for Norge, 3 bind, 1941-1943.

Ulukke eller sabotasje?

Gulbrand Lunde og kona Marie var på veg frå Ålesund til Åndalsnes då ulukka hende. Dei skulle ta ei ekstraferje om kvelden frå Våge til Nordvik. Ferja låg og venta med avslegen motor. Då bilen kom fram, stogga sjåføren eit lite stykke inne på ferjelemmen og gjekk ombord i ferja for å gje beskjed om at dei var komne. Av ein eller annan grunn slo propellen seg forover, med det resultatet at fortøyningane slitna og ferjelemmen datt ned. Bilen rulla nedover lemmen og vart ståande delvis under vatn. Fylkesførar Astrup greidde å berga seg ut, medan ekteparet Lunde omkom.
Etterpå vart alle ombord på ferja og folka som budde på ferjestaden avhøyrde. Konklusjonen var at det var eit ulukkeshende og ingen sabotasjeaksjon.

Gravlagde i Vik

Etter ei minnehøgtid i Trefoldighetskirken i Oslo laurdagen etter ulukka, vart urnene til dei omkomne førde til Vik for å setjast ned på familegravstaden ved Hopperstad kyrkje. Oberstløytnant Oscar Lunde (1847-1926) som tenestgjorde på ekserserstaden Viksmoen, og foreldra til Lunde ligg gravlagde her. Namna Gulbrand Lunde og Maria Lunde står på ei metallplate nedst på ein fellesgravstein.

Bautastein i Romsdal

Ei tid etter ulukka vart det bestemt at det skulle reisast bautastein over Gulbrand Lunde og kona Marie ved ulukkestaden. Steinen vart henta i Ålvundfjord og bilethoggar Daniel Hagerup stod for den kunstnarlege utforminga. Steinen vart avduka 15. august 1943 og det var minister Fuglesang som heldt avdukingstalen. Han hadde også æra av å la det norske flagget falle. Diktaren Kåre Bjørgen las ein alvorsfylt og manande prolog.

Bautasteinen smadra i juni 1945

Bautasteinen på Våge fekk kort levetid. Ein heimevernstyrke frå Sunnmøre øydela minnesmerket i juni 1945 på veg heim frå eit defileringsoppdrag i Oslo. Dei sende ein pansergranat i bautaen, velta minnesmerket og knuste restane. Eit solkorsskjold i kopar kom seinare til Ålesund Museum. Det ber preg av minnestein-raseringa.
Romsdalingane mislika sunnmøringane sin aksjon. Dei hadde sjølv tankar om å sprengja Lunde-bautaen på jonsokkvelden.