Namnet Vikøyri
Stundom vert namnet Vikøyri nytta som namn på heile bygda, men vikjene gjer ikkje det sjølve. I daglegtale seier vikjene berre Øyri. Området aust for elva Vikja heiter Vetløyri eller Seimsøyri. Namnet Seimsøyri kjem av at gardane på Seim åtte området. Sistelekken, - øyr, er området der ei elv renn ut i sjøen eller fjorden.
Vikøyri har ei soge som skil seg ut frå resten av bygda. Jordbruket har vore den viktigaste næringsvegen i Vik, og storparten av folket budde på gardar eller husmannsplassar. Men dei som budde på Vikøyri, var i ein liten landsby og hadde ikkje åker og eng rundt husa sine som dei kunne livberga seg av.
Strandsitjarstad
Det var vanleg med tettstader kring bergverk, jernverk og annan industri, eller ved kysten på grunn av skipsfart eller fiske. Ein så stor tettstad i ei jordbruksbygd er ikkje vanleg, men me finn det same i Sogndal og Lærdal. Alle tre stadene vart kalla strandsitjarstader eller strandstader.
Vikøyri byrja å utvikla seg til ein tettstad frå 1600-talet. Fyrste gong me høyrer om folk på Vikøyri er i ei skatteliste frå 1611. Då budde der to husmenn. I ei skatteliste frå 1645 er 14 strandsitjarar nemnde. Etterkvart som folketalet steig i Vik, vart det fleire som slo seg ned på Vikøyri. I 1801 budde det 262 menneske der, i 1900: 464 og 1960: 549. Etter 1960 har folketalet gått sterkt ned.
Budde billeg
Dei fyrste som slo seg ned på denne flata langs strandkanten, var fattigfolk. Dei fekk gratis tomt eller svært billeg tomt, gjerne med arbeidsplikt hjå eigaren som betaling. Ein typisk strandsitjar livberga seg ved å arbeida kringom på gardane i bygda, leigde ein liten åkerflekk, hadde nokre få sauer i kjellaren og fiska litt til matauk. Men mange levde og av å vera handverkarar - snekkarar, smedar, skomakarar, blekkenslagarar og andre. Men mange måtte ha hjelp frå det offentlege for å livberga seg.
Ivar Sjursen Bø
Ivar Sjursen Bø (1839-1925) illustrerer godt den typiske innbyggjaren på Vikøyri. Han var fødd utanfor ekteskap i Bø i Vik. Han gifte seg i 1864 med husmannsdottera Anna Kristensdtr. Hopperstad.
Dei budde fyrste åra etter giftarmålet hjå foreldra til Anna på Hopperstad. Ivar livnærte seg då ved å arbeida kringom på gardane i Vik. Etter å ha budd tre-fire år på Hopperstad, flytta Anna og Ivar med borna ned på Vikøyri. Dei fekk kjøpa seg eit hus. Ivar byrja som handelsmann. Han kjøpte ost, smør, griser og anna hjå bøndene og selde vidare. Ivar reiste mange turar til Bergen med varer. Dei fleste av borna til Ivar og Anna slo seg ned på Vikøyri som handverkarar. To av borna vart skomakarar og ein vart skreddar.
Tett busetnad
Husa på Vikøyri sto svært tett, det var ofte berre ein smal passasje mellom husa, eit hammarslag. I slike tettstader var brannfaren stor, og det har då og vore to storbrannar på Vikøyri, i 1838 og 1922.
Mange av husa er i dag feriebustader, ei utvikling som kommunen mislikar. Det er og få barnefamiliar att på Vikøyri, og høvesvis mange eldre. Handverkarane har og forsvunne.
Naustrekkja borte
Det er lite att av naustrekkja som strekte seg frå forretningane langs hovudgata heilt til elva. Denne rekkja hadde tidlegare direkte kontakt til fjorden, men vegen til Vangsnes vart lagd framfor naustrekkja rett etter krigen.
