Oppstarten

Mykje av arbeidet med foredling av mjølka var kvinnearbeid. Dette vart i 1898 overteke av det nyskipa meieriet på Hjelmeland. Det var oppsitjarane på Fauske, Hjelmeland, Bringeland og Åse som tok til med dette samvirket. Meieriet leigde først lokale i kjellaren til Anders R. Hjelmeland. Den første meierska var Marta Eide, ein jobb ho hadde i det mellombelse kjellarlokalet. Så i 1904 bygde leverandørane sjølve på husmannsplassen til Gjert Hjelmeland.

Drift

Meieriet var i drift heile veka med unntak av laurdagskvelden og søndagsmorgonen. Då måtte brukarane separere mjølka sjølve, for så å kinne ho til smør ein annan dag i veka. For å få mjølka fram til meieriet på lettaste måten, vart det ordna med køyrelag. På den måten slapp ein å køyre på meieriet kvar dag for som oftast gjekk mesteparten av føremiddagen til dette arbeidet. Leverandørane hadde nemleg visse plikter som dei måtte utføre på meieriet sjølv om det var meierska som var ansvarleg for den daglege drifta. Vassbering, separering og kinning var det leverandørane som stod for. Sidan det ikkje var innlagt vatn, var dette eit omfattande arbeid. Først dei siste åra meieriet var i bruk fekk dei motor på kinna.

Smørmeieri

Dette meieriet var eit smørmeieri, difor var det heller små mengder ved som gjekk med samanlikna med dei som dreiv med ysting. Likevel var det behov for varmt vatn til reingjering, og veden måtte skaffast fram av leverandørane.
Smøret vart i byrjinga pakka i tønner, seinare i 10-kilos smørkartongar. Mykje vart sendt til Meierisentralen i Bergen, og transporten av det fall på leverandørane som byttest om å køyre til båten i Bygstad. Fortenesta var ikkje høg i byrjinga trass stor arbeidsinnsats. Likevel var det god oppslutnad om tiltaket fordi dei som dreiv det, visste det var deira eige. I sommartida var meieriet stengt. Då var kyrne på stølen, og separering og kinning gjekk då føre seg der.

Nedlegging av meieriet

Då stormeiereriet for heile distriktet kom i Bygstad i 1952, vart Hjelmeland meieri lagt ned tilliks med dei andre småmeieria i kommunen. Men her såg grenda nytten av å ta vare på det gamle utstyret for ettertida. Før drifta vart innstilt i 1952, vart det laga ein film om aktiviteten ved det gamle meieriet. I ettertid har alt dette vorte nytta i undervisning, eit opplegg som går føre seg i den gamle meieribygningen som også har vorte restaurert.