Naturleg landingsplass

Sjøahola vart tidleg den naturlege landingsplassen for ferdsla til og frå kyrkja, og etter kvart voks det her fram ein tingstad med handel og administrasjon. Her kom båtar frå fjern og nær som siglde opp elva den vesle kilometeren frå utløpet ved Kletten. Fleire av sokneprestane hadde eigne jekter som førte varer til og frå Bergen, m.a. Peder Finde på 1600-talet og Søren Hielm Friis på 1800-talet. Frå Sjøahola gjekk vegen over land mot Jølster og Angedalen.

Gjestgjevarstad

Kor langt tilbake i tid vi kan tale om tettstaden Sjøahola, veit vi ikkje, men den første tingstova er nemnt i 1591. I 1610 måtte Nils Halbrend bøte fordi han slo laus to tenner på ein kremmar i "kræmmerens eget nøst", og det må ha vore i Sjøahola. Frå same tid høyrer vi om gjestgjevarstad og krohus. Den første kjende handelsmannen var David Sanderson, i Førde 1637-41. Namnet tyder på at han var utlending. Dette skjedde i ei tid då Christian IV's lov frå 1604 sa at byane skulle ha monopol på all handel. I privilegia for Bergen by frå 1702 vart dette halde oppe, men då fekk handelsmennene høve til å eige og drive "kræmmerleier" på bygdene. Mellom dei som nytta høvet til å slå seg opp i Sjøahola var Bernt D. Nagel (1670-1733), ein bergensar som fekk seg både handelsløyve (1710) og gjestgjevarløyve (1719). Nagel var på line med prest, sorenskrivar og fut i det mest fornemme sosiale sjikt i Førde i første halvdel av 1700-talet.

I bakevja

Starten på slutten for Sjøahola som tettstad var den store naturkatastrofen våren 1780, då Jølstra skifta elveløp. Under isgang braut elva seg nytt løp mot fjorden, og Sjøahola vart bokstaveleg tala liggjande i bakevja. Alt i 1785 peika sorenskrivar Arentz på at Sjøahola låg ulagleg til for ferdsla Vadheim-Nordfjord, som var hovudsambandet i fylket, den gongen som no. Arentz meinte det ville vore betre med gjestgjevarstad på sørsida av elva, og det var nettopp det som skjedde. I 1785 kom det skysstasjon og postgard på Hafstad, og seinare gjestgjevarstad. Dermed var konkurransen mellom Sjøahola og Hafstad i gang.

Så seint som i 1844 vart det bygd ny tingstove i Sjøahola, eit bygg som vart brukt til skule, kommunale møte, banklokale m.m. Og i 1845 budde enno 2/3 av folket, vel 300 menneske, i "Førde på Skei" eller i Sjøahola. Men handelen flytta seg meir og meir til sørsida av elva, og gjestgjevarstaden vart nedlagt i 1857, og "kræmmerleiet" gjekk same veg i 1874. Då Tingstova vart flytta til Øyna i 1902, var det den endelege slutten på Sjøahola som bygdesentret i Førde.

Kjerringsteinen

I Korsavegen ved Sjøahola ligg eit minne frå den gongen folk på veg til kyrkje kom i land i Sjøahola. Bak den store Kjerringsteinen vert det sagt at kvinnene stoppa for nødvendige ærend, m.a. klesskift.