Gammal busetnad
Kvalheimsbygda ligg nord i Kvalheimsvika på vestsida av Vågsøya. Vestanfor ligg storhavet. Det har vore busetnad her i lang tid. Garden er nemnd i Bergen Kalvskinn. Dette er ei jordebok frå 1300-talet som gir oversyn over jord og innkome som på den tid låg til presteomboda og kyrkjene i bispedømmet. I folketeljinga i 1900 budde det til saman 188 menneske på dei to gardane ytre og indre Kvalheim.
Kvar generasjon gjorde sitt
På Kvalheimsgardane er det kilometervis med steingardar som går på kryss og tvers i den vakre Kvalheimsbygda. Først og fremst vitnar dei om mange generasjonar sin vilje til å gjera den dyrka jorda litt større og bustaden litt enklare å livberga seg på. Kvar generasjon gjorde sitt. Etter kvart som ein ny kvadratmeter vart lagt til den dyrka jorda, voks steingardane. Steinen som vart broten ut fekk ny funksjon som gjerde og grense mellom innmarka og utmarka. Dette var òg den einaste praktiske måten å verta kvitt enorme mengder stein på som dei braut opp av jorda då dei dyrka.
Mest haustarbeid
Arbeidet med å dyrka jord på denne måten tok slutt kring siste krig. Dette fell saman med så mange andre store omskifte i gardsdrifta. Erling Kvalheim, fødd i 1920-åra, hugsa godt at han som 12-15-åring måtte hjelpa bestefaren med å bryta steinrik jord til ny slåttemark og til betre beiteland. Det var helst om haustane at det vart tid til slikt arbeid. Kunnskapen om korleis desse murane skulle leggjast gjekk i arv frå generasjon til generasjon. I dag står murane som vakre skulpturar i landskapet, utforma av mange, mange generasjonar.
Freda
I dag er steingardane i Kvalheimsbygda freda. Framleis held dei dyra samla på beite og borte frå innmarka slik at graset får veksa i fred. Nokre stader har vind og vêr fare ille med dei og gjort skade på murane. Men det meste står slik det vart sett opp. På den andre sida av havet, på Færøyane, Shetland og i Skottland, gjorde folk det på same vis. Menneska der braut steinen or jorda for å få meir innmark, og ramma inn den nyvunne jorda med vakre gråsteinsmurar.
