Kvifor klyngetun?

Klygetuna stammar frå den tida det var sterk teigblanding. Kvart bruk hadde mange småteigar som ikkje låg samla, men spreidde innimellom teigar til andre brukarar. Ofte hadde bruka utmarka og beita i lag.
For å spara hardt tiltrengd jord, vart alle husa sette i eitt tun. Andre årsaker var tilgangen på vatn, frykt for ras og det at folk likte å bu nær kvarandre for lettare å kunna vitja kvarandre. Når gardane vart delte i fleire bruk, kom det stadig fleire hus i tunet. Utskiftingane førte til at kvar brukar fekk jorda si samla. Brukarane flytta då ut frå det gamle tunet og bygde nye hus.

Holane

Det mest særmerkte og typiske klyngetunet var på Holane i Arnafjorden. Her låg husa frå tre bruk i ei klyngje. Nær på 30 bygningar var der med turke og smie som låg eit stykke frå dei andre husa. Dette skuldast brannfaren. Kvart bruk hadde altså ca. 10 bygningar kvar.
Husa låg svært tett, berre med smale gangar mellom. Husa til same eigaren låg heller ikkje saman, stova var på ein stad og løa var ein annan stad. Midt i tunet var det ein liten open plass, eit slags torg. Her møttest vegar frå fleire kantar. Der husa stod var det tolleg flatt.

Stor forandring

Utflyttinga frå klyngetuna skapte ein revolusjon på så mange måtar. Sjølve jordbruksdrifta vart lagd om, men det skjedde og ei individualisering. Ein var ikkje lenger så avhengig av kva og når dei andre gjorde noko. Det vart lenger til naboane, og det sosiale livet vart annleis. Ei storstila husbygging fann stad i denne perioden då brukarane flytta ut frå gamletunet. Det gamle kultursamfunnet gjekk i oppløysing, fellesskapet, hjelpsemda, nærleiken minka. Men samtidig vart det betre plass for nytenking og nye driftsmåtar.