Geografisk plassering

Inst i den lange Sognefjorden, med Jotunheimen i ryggen, ligg Årdal kommune. Kommunen grensar i sør til Lærdal, i nord og vest til Luster og i aust til Vang i Valdres. I tillegg kjem ei kort sjøgrense i Årdalsfjorden mot Sogndal kommune. Kommunesenteret, Årdalstangen, ligg på eidet mellom Årdalsfjorden og Årdalsvatnet. Øvre Årdal, som ligg i austenden av Årdalsvatnet, er den største tettstaden i kommunen. I vest når kommunen til Kvarven ved innløpet til Lustrafjorden. Fiskeøyane i Tyin-vatnet er det austlegaste punktet i kommunen. I fjellområda mot Lærdal, like sør for Blåsarbåttjørni, er det sørlegaste punktet i Årdal. I nord når grensa mot Luster kommune til Storen, Store Skagastølstind, på 2403 m o.h.

Namnet

Namnet Årdal har alltid vore bygdenamn, eller namn på kyrkjesoknet, og er her ikkje eit gardsnamn. I skriftlege kjelder går namnet attende til 1309. Nokre eldre namneformer er: í Árdal, i Aardall (1309), i Aardale (1322), i Ardal (BK), i Ardale (BK), i Aardal (1368), i Ardall (1427), i Aardall (1427), i Ardal (ca. 1490), Ardal (ca. 1500), Ardals (BK) Ardaals skippr. (1348), Ordall skibr. (1399), Aardallskiffr. (1541), Ordall schiipr. (1565).
Namnet Árdalr tyder elvedalen, der fyrste leddet er ár, som er genitiv av á. Hovedelva i bygda er Utla. Same bygdenamn og soknenamn finst òg i Rogaland og, i notidsforma Ådalen, i Buskerud. Ådal(en) og Årdal(en) er også mykje brukt som gardsnamn. Ei annan form er Odalen (Ódalr).

Skipreide og tinglag

På 1300-talet var Årdal eit eige skipreide, der også Urnes var med. På 1600-talet var grensene for skipreidet om lag dei same, men områda ved Lustrafjorden var utvida noko. Årdal var i heile denne perioden eit sokn i Lærdal prestegjeld.
På midten av 1600-talet høyrde Årdal til Bergenhus len og Indre Sogn fogderi. I 1750 høyrde Årdal til Bergen stift, Bergenhus amt og Ytre og Indre Sogn fogderi. Årdal tinglag omfatta i 1838 Årdal sokn i Lærdal prestegjeld samt dåverande Urnes sokn i Hafslo prestegjeld.

Kommune og prestegjeld

Då landet vart delt inn i kommunar, som følgje av formannskapslovene av 1837, vart ikkje Årdal eigen kommune, men ein del av Lærdal kommune. Årdal var på denne tida eit sokn i Lærdal prestegjeld. 1. januar 1860 vart Årdal skilt ut som eige kommune, og eige prestegjeld frå 1863. 28. mai 1859 vart det halde "folkerøysting" i Årdal om dei skulle verta eigen kommune. 21 av dei 28 røysteføre møtte fram og alle røysta for framlegget.
I 1890 hadde Årdal kommune 1369 innbyggjarar og var eige prestegjeld og tinglag i Sogn fogderi. Tinglaget var då identisk med kommunen og prestegjeldet, etter at Urnes var overført til Hafslo tinglag. I 1917 var Årdal kommune identisk med Årdal prestegjeld. Prestegjeldet hadde berre eitt sokn. Årdal var eige tinglag i Indre Sogn sorenskrivardistrikt.

Industrikommune

Ved kommunereguleringane på 1960-talet vart gard nr. 1 og 2 i Årdal, Muggeteigen (m/Luggenes) og Bermål, overførte til Lærdal. Elles har kommunegrensene vore dei same heile tida. I 1970 vart Årdal prestegjeld delt i to sokn, Nedre og Øvre Årdal.
Under andre verdskrigen bygde tyskarane ut eit aluminiumssmelteverk i Årdal. Etter krigen har dette vorte vidare utbygt og Årdal har vore den største industrikommunen i Sogn og Fjordane fylke. Årdal og Sunndal Verk AS vart skipa 27. juni 1946 og drifta kom i gang i januar 1948. Seinare har Norsk Hydro overteke som eigara av aluminiumsverket.