Kvifor jektesenter

Midt inne i Sognefjorden på sørsida ligg Vangsnes, kjent for Fridtjov-statua og som ferjesamband. Men tidlegare var Vangsnes vel så kjent som eit jektesenter i Sogn. Bruka på Vangsnes var småe, å eiga eller ha part i ei jekt var difor ei viktig attåtnæring. Fyrstelekken i namnet Vangsnes kan kome av ein vangse, uttala vaongse, som tyder plogjern. Namnet er eit sokalla jamføringsnamn, og opphavet kan vera likskapen mellom neset og eit plogjern.

Byggestad

Mange jekter vart bygde på Vangsnes. Det var eit yrande liv og byggjeverksemd i fjøra. Dei gamle byggjeplassane var Edlend-ståi, der ferjekaien er i dag, Frikolet, der Fjellheim Camping ligg, og fjøra nedanfor Gjestgjevargarden. Mellom Vik og Vangsnes ligg Kråkesteinsfjøra der det og var bygging.

Siste jekta

Siste jekta som vart bygd på Vangsnes var "Sognejenta" i 1914. Jekta hadde ei lasteevne på 160 tonn og er den største som vart bygd i Sogn. Ho var bygd i Frikolet i fjøra der. Det var Ole Eriksen Vangsnes, og etter han døydde, sonen Kristian O. Vangsnes som bygde jekta. Det var meininga at jekta skulle heita "Rambærn". Men då jekta kom på sjøen, flaut ho so fint at ho fekk namnet "Sognejenta". Jekta vart seld alt i 1915. Ho vart seinare ombygd til frakteskute, heimehøyrande i Steinkjer.

Jektenamn

Jektene fekk ofte namn etter konene til jekteeigarane eller etter stadnamn på Vangsnes. Døme er Øksdøla, Ligtvorjekti, Hagajekti (heitte eigentleg Karoline) og Rambera. Ei Hovlandsjekt heitte Brittannia eller Britanna, etter namna Brita og Anna.

Jektesetnad

Når jektene vart sette på land om vinteren, heitte det jektesetnad. Det vart gjort på dugnad, og etterpå var det rikeleg med brennevin å få. Kvar av eigarane måtte betala inn kr. 10 som skulle vera til å kjøpa brennevin for. Mange tykte det vart for mykje med denne drikkeskikken og meinte at pengane kunne brukast til noko betre. Det vart då semje om å samla inn pengar til ny altertavle på Vangsnes. Altertavla på Vangsnes er såleis kjøpt for pengar som skulle gå til brennevin. Målarstykket av apostlane i havsnaud på Genesaretsjøen der Kristus kjem vandrande på bylgjene og reddar Peter, høver særs godt i ei båtbygd som Vangsnes.