Bygd av stein frå Sandane

Smia vart bygd av Berge O. Austrheim i 1860-åra, etter at den gamle smia hans av tre hadde brunne. Ho er etter måten stor og mæler 8,4 m x 5,6 m.
På den tida smia vart bygd, åtte bruka på Austrheim ein del av det som i dag er Sandane sentrum. Byggesteinen til smia vart skoten ut ved det gamle handelslaget, der Gloppen musikkskule er plassert i dag. I dette området er fjellet lagdelt, og det vert dermed god murstein ved utsprenging. Steinen vart frakta frå Sandane til Austrheim med hest. Det er ikkje vanskeleg å tenkje seg at dette var tungt arbeid, og det er heller ikkje rart at det tok fleire år å byggje huset.

Byggemåte

Smia har hardtrampa jordgolv, ei løysing som var svært vanleg i smier. Veggene er lagde som vanleg tørrmur, der enkelte steinar står på høgkant. Sperrene ligg på to rader med bjelkar på langveggane. Ei utkraging markerer gavlkanten. Opphavleg var det skiferheller frå Sandane på heile taket. Hellene var festa med trenaglar. Då sperrene på 1950-talet tok til å bli dårlege, vart hellene tekne av, og sperrene skifta. På vestsida vart dei gamle hellene lagde på att. Trenaglane vart no bytte ut med spikrar. På austsida vart taket tekt med sementpanner.

Tjukke veggar med symmetriske gluggar

Ei tredør i vestveggen fører inn til sjølve smia. I døropningen er muren om lag 0,85 meter tjukk. Til høgre, rett inn for døra, er avlen plassert. Ein kan stå framfor avlen og dra belgen med stonga som er opphengd i taket. Skulle smeden ha sterkare lufttrekk, la han ein stein oppå belgen, slik at han gjekk fortare ned att. Lyset i rommet kjem inn gjennom to symmetrisk plasserte gluggar i nordveggen.

God avstand til dei andre husa

Smia vart nok plassert litt vekke frå dei andre husa på garden, som eit tryggleikstiltak, om det skulle oppstå brann. Og så var det sjølvsagt praktisk å ha lett tilgjenge til herdslevatn. Frå gammalt er denne smia kalla Hyola-smia, etter bruket.