13. desember 1918 vart ein dramatisk skuledag for elevane på Florø folkeskole. Midt i skuletida tok det fyr på lærarrommet i andre høgda og på kort tid var bygget overtent. Med nød og neppe berga skuleelevane seg ut av flammehavet. Etter ein heltemodig innsats frå brannvesenet, frivillige og ikkje minst mannskapet frå ein marinebåt som låg til kai, klarte dei å hindre ein storbrann blant trehusa.
Onsdag 14. mai 2008 var folk samla til historiekveld i det gamle skulehuset i Gravdal, Torskangerpollen, Vågsøy. Ei prosjektgruppe har byrja eit arbeid med å gje nytt liv i skulehuset. Målet er å gjera huset til ein breiare møtestad for bygdefolk og ein stoppestad for tilreisande. Eit viktig delmål er å kunna formidla skulehistorie, tilby noko av soga til skulehuset og livet der opp gjennom åra. Artikkelen er ein vegvisar til stader å gå for hausta inn skulehistorisk informasjon, for «skule-prosjekt-folka» i Torskangerpollen (og andre), - med Gravdal skule som døme.
Hardbakke var den andre staden i Solund som fekk bygt skulehus. Frå 1870 kunne skuleborna rusle opp steintrappa til ei romsleg stove. Lærarhuslyden budde i andre enden. I nærare 90 år skulle huset komme til å ta imot skuleborna.
Eitt av dei fyrste skulehusa som vart bygde på landsbygda i Noreg, vart reist i Vik i 1741. Det var presten Anders Daae som for eigne pengar bygde skulehuset.
På Seljedalen i Vik står eit lite skulehus, ei typisk skulestove frå siste halvdel av 1800-talet. Skulen er for lengst lagd ned, og vert nytta som grendahus. Skulestova står i Nummedal med godt utsyn over grenda.
"Jeg Ole Olsen Otregjeld erklærer mig herved villig til at istandsette, indrede og bordklæde Skolehuset i Berdal." Slik byrjar den høgtidsame kontrakten om oppføringa av skulehuset i Berdal som Ola Olson Otrehjell (1831-1922) skreiv under på 30. april 1863. Skulelova av 1860 hadde gjort krav om at undervisninga skulle gå føre seg i faste skulestover og ikkje i omgangskular. Skulen som vart sett opp i dalen i Feios avspeglar såleis utviklinga av det norske skulestellet.
Dersom me går Njøsabakken opp frå riksvegen og innover flata på Nedre Njøs, kjem me til eit gult, eldre hus til venstre for vegen etter at vi har gått over brua. Huset er gamalt, frå før 1860, og har vore i bruk først som bustadhus, sidan som skulehus. Seinare blei det brukt som bustadhus att, og no er det fritidshus.
Kyrkjelydshuset Klokkargarden i Leikanger står ved riksvegen rett opp frå kyrkja. Huset vart opphavleg bygd som kombinert bustad og skulehus. Då det på 1980-talet vart ståande tomt, meinte somme at ein her kunne få eit godt og tenleg kyrkjelydshus. Andre ville riva, og heller byggja nytt.
Etter at bygdetunet i Movika - no Sunnfjord Museum - opna i 1950-1951, var Sunnfjord Sogelag på leiting etter eit gamalt skulehus. I 1958 fann dei eit i Guddal. Det vart ledig då Fjaler kommune bygde ny, stor skule om lag ein kilometer frå gamleskulen på Øyra. Otto Huseklepp skreiv om korleis det bar til i Jol i Sunnfjord 1960. Her er artikkelen attgjeven noko redigert og avkorta, og med eit tillegg.
Då den aller første folkeskulen såg dagslys på Solund-øyane, vart øyriket delt i to nokolunde jamstore distrikt. Så vart det plassert ein skulehaldar i kvart, - om det då fanst "beqvemme Individer" til gjerninga.